Route naar verduurzamen maatschappelijk vastgoed
De toenemende druk op gemeenten om duurzaamheidsnormen na te leven, dwingt hen om concrete stappen te ondernemen met betrekking tot duurzaamheid in hun vastgoedportefeuille. Amber Ter Meer, afstudeerder aan de Hogeschool Rotterdam, deed voor LSA onderzoek hoe het proces naar het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed ondersteund kan worden, met als casus de gemeente Medemblik.
Strategische aanpak
Tegen 2050 moet het maatschappelijk vastgoed voldoen aan de eisen van het Klimaatakkoord, met als doel een CO₂-reductie van 95% en het volledig afschaffen van aardgasgebruik. De gemeente Medemblik streeft ernaar om al tegen 2040 energieneutraal te zijn. Om dit ambitieuze doel te bereiken, is externe ondersteuning essentieel. De centrale onderzoeksvraag was: Hoe kan de gemeente Medemblik haar maatschappelijk vastgoed op een duurzame, maatschappelijk relevante en financieel haalbare manier toekomstbestendig maken? Het antwoord: door een strategische aanpak. Deze aanpak is gebaseerd op drie kernpijlers: duurzaamheid, maatschappelijke waarde en financiële haalbaarheid.
Duurzaam vastgoed
Bij de duurzame afweging wordt onderzocht of een gebouw bijdraagt, of kan bijdragen, aan de toekomstgerichte duurzaamheidsdoelen van de gemeente. Om dit te bereiken, moeten veel gemeentelijke gebouwen worden verduurzaamd. Het behalen van energielabel A en certificeringen bijvoorbeeld BREEAM verlaagt niet alleen de energiekosten aanzienlijk, maar draagt ook bij aan het terugdringen van de CO₂-uitstoot.
Gezonde en comfortabele leefomgeving
De maatschappelijke relevantie van het vastgoed bekijkt of het object maatschappelijke waarde toevoegt, bijvoorbeeld door bij te dragen aan het welzijn, de veiligheid en de gezondheid van de inwoners. Gemeentelijke gebouwen zoals scholen, sporthallen en buurtcentra spelen een cruciale rol in de gemeenschap. Het verduurzamen van deze panden versterkt niet alleen de sociale cohesie, maar dient tevens als inspiratie voor andere lokale organisaties en sectoren om vergelijkbare duurzame stappen te nemen. Bovendien draagt verduurzaming bij aan een gezondere en comfortabelere leefomgeving voor de gebruikers. Samenwerking met lokale partners en initiatieven kan de maatschappelijke impact van het vastgoed verder vergroten.
Financieel haalbaar
Financiële haalbaarheid richt zich op de verhouding tussen de investeringskosten van verduurzaming en de verwachte terugverdientijd en besparingen op de lange termijn. Dit biedt inzicht in de haalbaarheid en rendabiliteit van de verduurzaming. Een terugverdientijd van 10 tot 15 jaar wordt vaak als acceptabel beschouwd voor dit soort duurzame initiatieven. Om de financiële haalbaarheid te waarborgen, is het essentieel dat de gemeente gebruikmaakt van beschikbare subsidies en andere financiële instrumenten zoals leningen en Energy Service Companies (ESCo’s).
In gevallen waarin de investeringskosten te hoog zijn of de maatschappelijke waarde van een pand laag is, kan afstoten of vervanging van het vastgoed een betere oplossing zijn. Voor dit onderzoek zijn vijf referentiegebouwen uit de vastgoedportefeuille van gemeente Medemblik geselecteerd om de bovenstaande afwegingen te evalueren.
Aanbevelingen met de beslisboom
Om de afwegingen helder en gemakkelijker te maken, is een beslisboom ontwikkeld. Deze tool helpt de gemeente om weloverwogen beslissingen te nemen over haar maatschappelijk vastgoed. Door duurzame, maatschappelijke en financiële factoren overzichtelijk in kaart te brengen, geeft de beslisboom duidelijke aanbevelingen. Dit zorgt voor een doordachte strategische aanpak.
Het tijdig betrekken van gebruikers en huurders in het besluitvormingsproces is van groot belang om draagvlak te creëren. Gebouwen met een korte terugverdientijd en hoge maatschappelijke waarde krijgen prioriteit. Voor gebouwen met hoge verduurzamingskosten en beperkte maatschappelijke waarde wordt afstoting overwogen. Verder dient de gemeente optimaal gebruik te maken van subsidies en financieringsregelingen zoals DUMAVA, ISDE en SDE++ om de energiebesparende maatregelen te ondersteunen. Door een zorgvuldige balans te vinden tussen duurzaamheid, maatschappelijke waarde en financiële haalbaarheid, kan gemeente Medemblik weloverwogen keuzes maken om haar vastgoed te verduurzamen, in lijn met haar ambitie om tegen 2040 CO₂-neutraal te zijn.
